In Focus Vif, de Franstalige Knack Focus, wordt als karakteristieke eigenschap van de Portugese film de “eigenheid”, “onafhankelijkheid” of “singulariteit” aangeduid, waarbij het magazine verwijst naar het imposante oeuvre van Manoel de Oliveira, die op 106-jarige leeftijd overleed na een gigantisch oeuvre te hebben nagelaten.
Hij werd zelfs tot tweemaal toe bekroond met de Age d’Or-prijs voor O sapato de cetim in 1985 en Os Canibais in 1988.
De Portugese cinema wordt algemeen als avant-garde en eerder experimenteel ingeschat, omdat Portugal te weinig bereik heeft opdat er een brede publiekscinema zou kunnen groeien. In het artikel uit 2017 in Focus Vif worden ook de iconoclastische figuur João César Monteiro en de antropologische aanpak van Pedro Costa vermeld. Vrouwelijke filmmakers blijven in het algemeen onvermeld.
Over de films uit de selectie Portugal Século XX: Visões Femininas, vertoond in CINEMATEK tijdens de maand juli 2021, is online slechts beperkt informatie te vinden, hoewel ze bijna allemaal op de prestigieuze Europese festivals als Cannes, Berlijn of Venetië werden vertoond.
Daarom nodigt CINEMATEK ons publiek uit om samen te reflecteren en te schrijven over deze Portugese films:
Heb je al de gewoonte of goesting om over films te schrijven voor jezelf, blogs of websites, heb je een Letterboxd, Rottentomatoes of Moviemeternl-account of wil je jouw observaties en ervaringen delen in ons Facebook event?
Doe mee!
Je kan ons bereiken via e-mail: communication@cinematek.be
- Kies minimaal 3 films uit de cyclus Portugal Século XX: Visões Femininas.
- Stuur een korte motivatie van max. 500 woorden waarin je jouw selectie toelicht en uitlegt waarom deze films jou aanspreken.
- Je ontvangt per e-mail gratis tickets voor de films. Als je al tickets hebt gekocht, ben je natuurlijk van harte welkom om deel te nemen.
- Schrijf een korte commentaar over elke film of maak een korte vlog. Wie weet komt jouw tekst of vlog wel in dit dossier!
Portugese cinema door vrouwen: Fragile As the World
Rita Azevedo Gomes is een veelzijdig en onafhankelijk artieste wiens blijvende interesse uitgaat naar het verkennen van nieuwe manieren van expressie. Haar carrière start in het begin van de jaren zeventig en omvat film, theater en opera. Haar films werden vertoond en geprezen in internationale filmfestivals - Venetië, Montreal, Bafici, Turijn, Viennale, Jeonju, Doc Lisboa, Marseille, Cinesul Rio, om er maar een paar te noemen - en gedistribueerd in Portugal, Frankrijk en Spanje.
Rita Azevedo Gomes verfilmt in Fragile As the World het romantische fatalisme van een ongerepte liefde tussen jonge geliefden ver weg van de maatschappij. Dit thema en haar aanpak hebben verwantschap met Shakespeare, Parajanovs 'Schaduwen' en de films van Nicholas Ray.
De kwetsbaarheid van vrouwen, kinderen en tieners is een thematisch lijn die ook in vele andere Portugese films kan worden herkend:
Fragile As the World wordt voorafgegaan door de animatiefilm Kali, the Little Vampire, waarin de kindertijd en gothische symboliek zeer expliciet worden.
Os Mutantes werd gefilmd met straatkinderen in Lissabon. Sabzian maakte over de film een informatieve filmfiche aan.
In Gloria werpt Manuela Viegas een bespookte blik op de kindertijd, met echo's van The Night of the Hunter, Victor Erice's El espiritu de la colmena en Angelepoulos’ film Landscape in the Mist. Gloria verbeeldt een wereld tussen de wereld van volwassenen en de wereld van kinderen, tussen bergen en ruïnes, met een opmerkelijk sound design dat essentieel is voor de opbouw van de film.
Een Russische immigrant zoekt als "adoptievader" verbondenheid met een kind in André Valente. Cineuropa vroeg Catarina Ruivo of André Valente in dezelfde lijn ligt als een bepaalde Portugese cinema die gekenmerkt wordt door nostalgie en droefheid?
Ze antwoordde:
“Ik denk dat het een melancholische film is, omdat het een film over verlies is, maar ik denk niet dat het triest is. De personages leren om angst om te zetten in moed en kwetsbaarheid in kracht.” Catarina Ruivo
In Relação fiel e Verdadeira geeft Margarida Gil een 17de-eeuws streng, post-Oliveira romantische tragedie een verfijnd feministisch perspectief op de gekwelde verhouding tussen Antónia en haar geruïneerde en gewelddadige echtgenoot, de bohémien Brás Telles de Meneses.
De relatie met het koloniale verleden speelt op de achtergrond van A Costas dos Murmúrios.
Noord-Portugal: film als getuige
De industriële revolutie en de recente financiële crisissen hebben een zware impact op het leven op het platteland in Portugal. Filmmakers spelen een belangrijke rol in het documenteren van deze evolutie en situatie. Hun indringend portretten van het Portugese platteland in de post-revolutionaire periode tonen de veranderingen qua modernisering, industrialisatie en de transformatie van de rol van de vrouw, die in deze periode werden geconsolideerd. Je voelt in de film het verzet tegen het reduceren van het plattelandsleven tot “pittoreske folklore”, of die nu politiek of toeristisch is.
Na de Portugese revolutie van 1974 trokken enkele Portugese filmmakers naar het platteland, ondermeer naar Trás-os-Montes, om zich te laten inspireren door heden en verleden, door het landschap en de mensen in deze Noord-Portugese provincie.
Margarida Martins Cordeiro en António Reis brachten er bijna twee jaar door om hun film te maken, die zonder twijfel de meest ambitieuze is van alle films die over de provincie gaan.
De meeste hoofdpersonen zijn kinderen en vrouwen, aangezien mannelijke arbeiders het belangrijkste exportproduct van de provincie zijn. Afwezigheid (van familieleden, van banen, van moderne technologie, enz.) is dan ook een steeds terugkerend thema.
Manuela Serra begon in 1985 aan de film O movimento das coisas binnen de Cooperativa VirVer, maar de film werd pas recent officieel uitgebracht en wordt soms vergeleken met de films van Werner Herzog. Ook deze film brengt verhalen over een dagelijks leven van drie families in een noordelijk dorp. Opvallend is de stilte in de film, ook tijdens de maaltijden die uitgebreid in beeld worden gebracht, en de afwezigheid van hoop tegenover de natuurpracht van de berglandschappen.
De film past binnen een poëtische etnografie met de weergave van de taken van het huiselijk leven op het platteland, een bijna uitsluitend vrouwelijke wereld, zoals het melken van de dieren, het werk op het land, enz.
Manuela Serra werd in 1948 in Lissabon geboren, studeerde film in Brussel, maar verhuisde kort na de Aprilrevolutie in 1974 terug naar Portugal. Zij was assistent-regisseur en editor van de film Deus, Pátria, Autoridade, van Rui Simões, en een van de mede-oprichters van de coöperatie VirVer, die zij in de jaren '80 verliet, tijdens het proces van het filmen van O Movimento das Coisas.
Het publiek als getuige:
Ontdek jij nog andere invalshoeken op deze zeldzame selectie Portugese films?
We hopen in de loop van de vertoningen hier ook jullie getuigenissen over de films te kunnen aanvullen.
In samenwerking met Cinemateca Portuguesa.
