Restauratie
De CINEMATEK filmcollectie, een (inter)nationale schat.
online interactieve 3D-tour
06.09 2024
De meeste mensen kunnen zonder moeite uitleggen wat een museum of bibliotheek is, een “Cinémathèque” of Film archief daarintegen is vaak complexer. Wat houdt de term “Cinémathèque” in en welke rol vervult deze instelling? Wat gebeurt er achter de schermen wanneer de projectoren uit zijn en het publiek naar huis is? In twee artikelen zal de dubbele rol van CINEMATEK verkend worden – zowel als museum als in de opdracht tot conservatie en restauratie. We zullen de geschiedenis van onze verschillende locaties presenteren en u uitnodigen deze te verkennen via een online interactieve 3D-tour.
Het publiek kent CINEMATEK vooral vanwege het museum en de dagelijkse vertoningen. Maar wist je dat de meeste films die bij CINEMATEK worden vertoond uit de eigen archieven komen? Dit waardevolle, kwetsbare en vergankelijke erfgoed moet onder optimale omstandigheden worden bewaard om te voorkomen dat het ten prooi valt aan de tand des tijds. In de loop van de afgelopen eeuw is de taak van filmarchieven veranderd: het gaat niet langer alleen om het bewaren van audiovisueel erfgoed, maar ook om het redden ervan. In de jaren dertig lag de focus vooral op het voorkomen van de bijna volledige vernietiging van stille films (er wordt geschat dat ongeveer 80% van de vroege filmproductie (1895-1914) verdwenen is). Met de tijd en de opkomst van digitale technologie, nu de filmindustrie vrijwel volledig is gedigitaliseerd, is de conserveringstaak van filmarchieven uitgebreid naar het digitale, terwijl ze ook blijven zorgen voor het behoud van film op pellicule. De onschatbare waarde van fysieke media wordt nog duidelijker wanneer we de uitdagingen van lange termijn digitale bestand conservering onder ogen zien. Een digitaal bestand moet voortdurend worden gekopieerd, overgezet en geback-upt in verschillende formaten, die op hun beurt regelmatig moeten worden bijgewerkt om compatibel te blijven met de nieuwste standaarden, om media-veroudering te voorkomen. In tegenstelling tot digitaal materiaal kan een film op pellicule, mits goed bewaard, honderden jaren meegaan.
CINEMATEK bewaart en restaureert zowel Belgische als internationale films, waaronder speelfilms, documentaires, journaals, korte films, advertenties, trailers, maar ook kunstfilms, avant-garde werken en andere experimentele films.
Vandaag de dag beschikt CINEMATEK over verschillende opslagplaatsen of “depots” waar zowel de filmcollectie als projectieapparatuur, andere objecten en documenten die met de cinema en haar geschiedenis te maken hebben, worden bewaard. CINEMATEK nodigt je uit om kennis te maken met een van de rijkste filmcollecties ter wereld.
Oorspronkelijk had het Koninklijk Belgisch Filmarchief verschillende depots verspreid over Brussel, onder andere onder de Luxemburgplaats, de Ursulinenstraat, onder het voormalige Brigittines-treinstation, de Poincarélaan en de Ravensteingalerij. Vandaag de dag is de filmcollectie verdeeld over drie gebouwen: twee in Brussel, waar het grootste deel van de collectie is ondergebracht – één in een voormalige autogarage en de andere in een voormalige sigarettenfabriek. Voor nitraatfilm, dat zeer brandbaar is en daarom niet in dichtbevolkte gebieden kan worden opgeslagen, heeft CINEMATEK een derde depot in de provincie Namen, veilig gelegen in een voormalig Belgisch legerbunker. In deze depots worden ongeveer 260.000 kopieën van 80.000 films bewaard onder specifieke omstandigheden: beschermd tegen licht, lucht en stof, en onderhouden op precieze temperaturen met zorgvuldig gecontroleerde relatieve luchtvochtigheid.
Het archiveren van cinema draait vooral om het bewaren van dozen die filmrollen of bobinnes bevatten, waarin de beelden van de films zijn opgeslagen. Deze rollen zijn gemaakt van verschillende materialen (sommige van cellulose, andere van polyester) en komen in verschillende formaten (van 8 mm tot 16 mm, 35 mm en zelfs 70 mm). Een filmrol bestaat meestal uit ongeveer twintig minuten aan beeldmateriaal. Bij CINEMATEK betekent dit tienduizenden dozen, zorgvuldig opgeslagen op eindeloos uitgestrekte rekken. Het hoofddepot alleen al beslaat een oppervlakte ter grootte van vier voetbalvelden.
De films die door CINEMATEK worden bewaard, worden voornamelijk vertoond in de eigen zalen. Maar films uit de collectie worden ook regelmatig getoond in andere bioscopen, op festivals en in filmarchieven die bij CINEMATEK kopieën van films uit de depots lenen. Ook onderzoekers, tentoonstellingscuratoren en makers van documentaires en nieuwsprogramma's doen vaak een beroep op CINEMATEK voor archiefmateriaal. Dit maakt CINEMATEK tot een onmisbaar referentiepunt in België op het gebied van filmgeschiedenis en -erfgoed.
Daarnaast speelt het digitaliseren en restaureren van films een cruciale rol in het toegankelijk maken van deze films in digitale vorm.
CINEMATEK heeft ook een virtuele tour gecreëerd van twee gangen in het hoofddepot. Dit is een unieke kans voor filmliefhebbers om onze archieven te verkennen en enkele van de vele schatten in onze collectie te ontdekken, zoals het enige internegatief van Orson Welles’ Citizen Kane of een van de vroegste kopieën van Viridiana voordat de film door Franco werd verboden.
CINEMATEK werkt voortdurend om ervoor te zorgen dat het publiek van deze werken kan blijven genieten. In het verleden kreeg cinema niet altijd de aandacht die het verdiende, en werden films vaak vernietigd zodra ze niet meer werden vertoond. Zonder de toegewijde en soms onzichtbare inspanningen van filmarchieven gedurende bijna een eeuw, zou een groot deel van de filmgeschiedenis verloren zijn gegaan. Vandaag, in 2024, is de uitdaging veranderd maar het blijft groot: filmarchieven zijn essentieel om het geheugen van de cinema te behouden, voort te zetten en te delen.
- Deze virtuele tour is gecreëerd met de steun van
- visit.brussels
