Van Belgische archieven naar de Oscars 2025
Oscars 2025
Soundtrack to a Coup d'Etat
van de Belgische regisseur Johan Grimonprez
Op 23 januari hebben België en de rest van de wereld de nominaties voor de Oscars 2025 ontdekt. Onder de vele films die meedingen naar de felbegeerde beeldjes: Soundtrack to a Coup d'Etat van de Belgische regisseur Johan Grimonprez. Deze zorgvuldig samengestelde documentaire van 150 minuten belicht de cruciale maanden vóór de moord van Patrice Lumumba in 1961, tijdens een staatsgreep in Congo die werd gesteund door de CIA. Het volledig uit archiefbeelden opgebouwde werk ontrafelt met precisie een complexe geschiedenis en analyseert machtsstrijden. Een deel van deze beelden komt uit de collecties van CINEMATEK.
Sinds de oprichting in 1938 bewaart en beschermt CINEMATEK niet alleen films, maar ook documenten en objecten die met cinema en bewegende beelden te maken hebben. Het archief omvat een brede waaier aan materialen: amateurfilms, experimentele films, reclames, educatieve video’s of interviews. Met meer dan 260.000 zorgvuldig gecatalogiseerde films vormt CINEMATEK een onschatbare bron voor historische documentatie.
Deze uitgebreide en diverse collecties worden niet alleen dagelijks getoond in het programma van CINEMATEK en in andere zalen doorheen België, maar staan ook ter beschikking van onderzoekers en professionals. Jaarlijks verleent CINEMATEK toegang tot beelden uit haar archief voor filmproducties, tv-programma’s en nieuwsuitzendingen. Enkele voorbeelden uit de afgelopen jaren zijn de beelden uit de film Congo van André Cauvin voor de documentaire Lumumba. Le Retour d’un Héros van Quentin Noirfalisse, Benoît Feyt en Dieudo Hamadi; fragmenten uit Misère au Borinage van Joris Ivens en Henri Storck voor Antoine Le Guerrisseur van Manuel Poutte ; beelden van koningin Elisabeth in Egypte in 1923 voor zenders als RTBF, RTL, VRT en VTM of beelden uit de Tweede Wereldoorlog voor de productie van Tim Mielants' film Wil.
Voor Soundtrack to a Coup d'Etat leverde CINEMATEK waardevolle beelden die al meer dan 60 jaar worden bewaard: archieven van Sabena, amateurfilms, reisfilms, educatieve video’s, reportages, reclames, nieuwsfragmenten en televisieprogramma’s. De productie, volledig gebaseerd op archiefmateriaal, vergde meerdere jaren werk van Johan Grimonprez en monteur Rik Chaubet. Het gebruik van uiteenlopende bronnen en perspectieven creëert een rijk en gelaagd beeld dat alleen zichtbaar wordt door de unieke combinatie van al die standpunten. Tomas Leyers, conservator bij CINEMATEK, benadrukt het belang van deze archieven en het werk dat CINEMATEK levert:
Het is dankzij het bewaren van beeldmateriaal in filmarchiven dat een film zoals Soundtrack to a Coup d’Etat vandaag kan gemaakt worden. Zoals het omgekeerd ook dankzij de oscarnominatie van Johan Gimonprez zijn film, is dat de filmarchieven weer onder de aandacht komen. Het toont aan hoe boeiend en belangrijk het werk van CINEMATEK is.
Filmarchieven spelen een cruciale rol bij het behoud van ons cultureel erfgoed en collectief geheugen. Films zijn vaak de laatste getuigen van belangrijke historische gebeurtenissen. Het is daarom essentieel om niet alleen films te bewaren, maar ze ook te digitaliseren. Zo blijven hun verhalen toegankelijk en relevant voor toekomstige generaties.