Catherine Pozzo di Borgo
In the Long Twilight of the Earth, Even the Cows Are Blue.
De documentaire films van Catherine Pozzo di Borgo (1944-2022)
Catherine Pozzo di Borgo (1944-2022) was een Franse documentairemaakster die een reeks baanbrekende films maakte over de impact van milieu- en arbeidskwesties op de werkplek. Haar doel, dat ze consequent nastreefde, was om de gewone werkende mens een stem te geven, zonder tussenkomst van een redactioneel, laat staan militant commentaar. Zoals ze het zelf uitdrukte, bestond haar aanpak eruit “mensen altijd aan het woord te laten komen, hun verhalen te vertellen, niet tussenbeide te komen, en hen geen agenda op te leggen”.
Nadat ze zeven jaar als correspondent had gewerkt voor Agence France-Presse begon Pozzo di Borgo films te maken. Toen ze overgeplaatst werd naar New York raakte ze geïnspireerd door het werk van Frederick Wiseman, met name zijn film Meat.
Met Bob Machover, in de jaren 1960 lid van het radicale collectief Newsreel en langdurig medewerker van Robert Kramer, maakte ze in de VS drie films. De eerste daarvan was Collection and Disposal: A Job for the Birds, een kortfilm over de vuilnismannen in New York City en de hachelijke staat van afvalverwerking in de stad. Daarop volgde Shop Talk, en hun derde en laatste samenwerking: The Great Weirton Stee(a)l. Weirton was de op vier na grootste staalfabriek in de VS. In de context van de de-industrialisatie moesten de arbeiders kiezen tussen de volledige sluiting van het bedrijf dan wel de overname ervan onder de voorwaarden van een zogenaamde Employee Stock Ownership Plan, dat enorme loonsverlagingen en ontslagen met zich zou meebrengen. Er volgde een staking die achttien maanden aanhield.
In 1984 keerde Pozzo di Borgo terug naar Frankrijk, en begon er als freelancer te werken aan een opmerkelijke reeks studies over de wereld van de arbeid. Eerste in de reeks was Les Vaches bleues de Salsigne, in 1991 geselecteerd voor de États généraux du film documentaire van Lussas. De film onderzoekt de uitbraak van longkanker bij mijnwerkers in Salsigne, de laatste goudmijn van Frankrijk. In 2002 bezocht Pozzo di Borgo de streek opnieuw: Tout l’or de la montagne noire brengt het rampzalige effect van de mijn op de omringende bevolking in kaart. Arrêt de tranche - Les Trimardeurs du nucléaire richt zich op de onderhoudswerkers die worden uitgebuit door het Franse energiebedrijf EDF. En Tu seras manuel, mon gars volgt een groep jongens die men in de klas als benedenmaats presterend beschouwt – en die daarop naar een vakschool worden gestuurd.
In 2003 draaide Pozzo di Borgo een van haar meest profetische werken: Chômage et précarité, l’Europe vue d’en bas. De film, zoals gewoonlijk gebaseerd op getuigenissen uit de eerste hand, vergelijkt het “werkloosheidsprobleem” in vier landen, namelijk Frankrijk, het VK, België en Duitsland. Hij toont tevens hoe het kapitalisme meer en meer inzet op wat we vandaag kennen als de ‘gig-economie’. De term wijst op het gebruik dat bedrijven maken van precaire jobs, wat hen helpt bij het uithollen van de rechten van de arbeiders. Onder redactie van Pozzo di Borgo verscheen ook een boek over hetzelfde thema: Chômage et résistances.
Het werk van Catherine Pozzo di Borgo vormt een mooie bijdrage aan de strijd tegen de afbraak van de verzorgingsstaat door het neoliberalisme en de opzettelijke nalatigheid om de milieuproblematiek aan te pakken. Zo vat ze het zelf – misschien te bescheiden – samen: “De erfenis van 1968 was voor mij het verlangen om de wereld te veranderen. We moeten het nu overlaten aan de nieuwe milieu-activisten. Zij zullen zeker zien hoe wij er niet in zijn geslaagd onze belangrijkste doelstellingen te bereiken, het kapitalisme omver te werpen en een einde te maken aan de sociale onrechtvaardigheid. Toch hoop ik dat ze onze kleine successen erkennen en doorgaan met te vechten voor een betere toekomst.”
Zo komt de jonge filmmaakster Elsa Brès, die van 07.09 tot 03.12 2023 in La Loge tentoonstelt, ons op 14.10 vervoegen.
Donald Nicholson-Smith
In samenwerking met
Met de financiële bijdrage van
Zaterdag 14.10 15:00 LEDOUX Cart
Catherine Pozzo di Borgo
Shoptalk
- kleur ⁄ 83' ⁄ V: EN ⁄ OND: — ⁄ Catherine Pozzo di Borgo, Robert Machover, USA 1980 ⁄
De strijd om vakbondsafvaardiging in Sandy-Alexander, een offsetdrukkerij in New York City. De arbeiders zijn verdeeld, en de film toont de prominente woordvoerders van beide kanten. De context is de dreigende impact van snelle technologische veranderingen – binnen het grotere verhaal van het (misschien ontbrekende!) bewustzijn van de arbeidersklasse.
Zaterdag 14.10 17:00 LEDOUX Cart
Rondetafelgesprek over de films van Catherine Pozzo di Borgo, met Michelle Gales (regisseuse), Nora Räthzel (professor sociologie), Stephen Bouquin (socioloog), Donald Nicholson-Smith (vertaler), Phil Cohen (cultuurtheoreticus) en elsa Brès (fimmaakster). Met getuigenissen van Annie Thébaud-Mony (gezondheidssociologe) en Howard Swerdloff (voormalig drukkerij-arbeider en vakbondsman). In het Frans, met enkele tussenkomsten in het Engels
Zaterdag 14.10 19:00 LEDOUX Cart
Catherine Pozzo di Borgo
The Blue Cows of Salsigne
Les Vaches bleues
- kleur ⁄ 52' ⁄ V: FR ⁄ OND: — ⁄ Catherine Pozzo di Borgo, Frankrijk 1991 ⁄
In 1991 produceerde het mijncentrum van Salsigne in Zuidwest-Frankrijk al meer dan een eeuw goud en arseen. De film stelt de kwestie van werk en gezondheid in de industriële samenleving aan de orde, via de getuigenissen van beroepskankerslachtoffers en de acties van onderzoekers en vakbondsleden.
Zondag 15.10 17:00 LEDOUX Cart
Catherine Pozzo di Borgo
Tranche Pause: Nuclear Applepickers
Arrêt de tranche - Les Trimardeurs du nucléaire
- kleur ⁄ 54' ⁄ V: FR ⁄ OND: — ⁄ Catherine Pozzo di Borgo, Frankrijk 1996 ⁄
Een reis door Frankrijk met de rondtrekkende arbeiders in onderaanneming die de Franse kerncentrales onderhouden. Deze drijvende arbeidsmassa is een voorbeeld van de toevlucht die het huidige kapitalisme neemt tot 'gig'-arbeid. Sterker: zodra arbeiders een gevaarlijke drempel van blootstelling aan straling bereiken, worden ze vervangen. Nomadisch per contract, wegwerpbaar per definitie.
Zondag 15.10 19:00 LEDOUX Cart
Catherine Pozzo di Borgo
Les brebis font de la résistance
- kleur ⁄ 90' ⁄ V: FR ⁄ OND: — ⁄ Catherine Pozzo di Borgo, Frankrijk 2008 ⁄
De laatste film van Pozzo di Borgo portretteert een kleinschalige coöperatie op het Larzac-plateau. De leden, sterk getekend door de sociale strijd van de jaren 1970 en door de landroof die het Franse leger pleegt op hun land, zijn utopische nieuwkomers die zich inzetten voor duurzame landbouw.
Maandag 16.10 18:00 PLATEAU Cart
Catherine Pozzo di Borgo
Collection and Disposal + The Great Weirton Stee(a)l
In 1982 moeten de zevenduizend werknemers van Weirton Steel in West Virginia kiezen tussen de sluiting van hun fabriek – de op vier na grootste staalfabriek in de VS – of de overname van het bedrijf in overeenstemming met een Employment Stock Ownership Plan. Het resultaat is een arbeidsconflict dat achttien maanden aansleept. De film volgt de voortgang door de ogen van de arbeiders. Voorafgegaan door een korte film over de kritieke toestand van de afvalinzameling in New York.
Woensdag 18.10 20:00 PLATEAU Cart
Catherine Pozzo di Borgo
Tout l’or de la montagne noire
- kleur ⁄ 62' ⁄ V: FR ⁄ OND: — ⁄ Catherine Pozzo di Borgo, Frankrijk 2002 ⁄
Tien jaar na Les Vaches bleues bezoekt Pozzo di Borgo Salsigne opnieuw. Ze vertelt over de eeuw van ongecontroleerde industrie die heeft geleid tot catastrofale vervuiling en ziekte in de regio. Zoals gebruikelijk vormen de getuigenissen van slachtoffers de basis van haar film.
Vrijdag 20.10 18:00 PLATEAU Cart
Catherine Pozzo di Borgo
Tu seras manuel, mon gars
- kleur ⁄ 90' ⁄ V: FR ⁄ OND: — ⁄ Catherine Pozzo di Borgo, Frankrijk 1998 ⁄
Een jaar onderricht vanuit het perspectief van een groep jongeren op een inefficiënte vakschool waarnaar ze werden verwezen als 'falende' middelbare scholieren. De jongeren zijn er zich volledig van bewust dat hun vooruitzichten op zinvol of goed betaald werk vreselijk slecht zijn. Ze zijn gedemotiveerd en zoeken afleiding, ver buiten de instelling.